ZARA ŞEHİTLİĞİ

Zara ilçe merkezinde bulunan ve Milli Savunma Bakanlığı Zara Askerlik Şubesi tarafından konun Zara Şehitliği, Birinci Dünya Savaşı' ında doğu cephesinde yaralanarak Zara' da bulunan Askeri Hastane'ye getirilen askerlerden sehid olanların gömüldüğü yerdir. Buraya daha sonra Zara2 da bulunan 36. Piyade Alayı' ndan da katılanlar olmuştur.

Şehitlik Sivas - Zara Karayolu' nun Zara girişindedir. Yaklaşık 4250 m' lik bir alanı kaplamaktadır. Anırın etrafı 1 m yüksekliğinde  koruma duvarı ile çevrili olup mezarlığın girişi güneydoğu yönündedir. Mezarlıkta 200 kadar şehidin yattığı tahmin edilmektedir. Önceki yıllarda yapılan değişiklikle 65 mezar yeniden düzenlenmiştir. Çoğunun kitabesi bulunmamaktadır. Bazılarında 36. Piyade Alayı' nda görev yaparken şehid olan subay ve erlerin künyeleri yazılıdır. 1917 yılında yapılan anıt 1974 yılında yıkılmış sonradan girişin karşısına dikdörtgen prizma şeklinde bir anıt yaptırılmıştır. 1974 yılında yıkılan eski anıt Zara Belediyesi tarafından 1987 yılında yeniden yaptırılmıştır.





CAMİLER

İlçemizde bilinen en eski cami, Kuşçu Köyü’ nde 1211 yılında Selçuklu Sultanı Alaattin Keykubat zamanında yaptırılan ve 1981 yılında tamir edilen camidir.Bu cami 1969 yılında tamamen yıkılarak yerine yenisi yaptırılmıştır. Eski camiden geriye yalnızca kitabesi kalmıştır.

ÇARŞI CAMİ

Sivas ilinin Zara ilçesinde çarşı içerinde bulunan bu caminin kitabesi günümüze gelemediğinden yapım tarihi bilinmemektedir. Yapısı üslubundan XIX. yüzyılın ilk yarısına ait olduğu sanılmaktadır. Ayrıca minare kaidesindeki bir kitabeden minarenin Zaralızade Lütfullah tarafından 1809 yılında yaptırıldığı yazılıdır. Cami kesme taştan, kuzey doğu doğrultusuna uzanan dikdörtgen planlıdır.İbadet mekanının ortasında dört sütunun taşıdığı pandantifli bir kubbe bulunmaktadır ve bunun dışında kalan alanlar oval kubbelerle örtülmüştür. İçerisinde dönemin özelliklerini yansıtan herhangi bir benzetmeye ratlanılmamıştır. Camin kuzey batı köşesindeki minaresi taş kaideli ve yuvarlak gövdeli olup iki şerefli bodur bir minaredir.



TÜRBELER

SEYH MERZUBAN TÜRBESİ

Zara' ya 5 km uzaklıktaki kendi adıyla anılan mahallededir. Türbede yatan Şeyh Merzuban Hazretleri’ nin asıl adı Mahmut’ tur. Peygamberimizin torunlarındandır. Horasan yöresinden gelmiştir. Selçuklu Sultanı Alaattin Keykubat doğu seferlerinden birisine giderken Şeyh’ le görüşmüş ve tekke olarak bilinen toprakları kendine vakfetmiştir. 

Sekizgen planlı asıl türbe binasının kuzeydoğu kenarının önünde hazırlık mekanı olduğunu sandığımız kare planlı kubbeli bir ön yapı bulunmaktadır. 
Duvar kalınlığı 0,80 m olan bu bölüme (1.60 m açıklığında ve pek fazla yüksekliği bulunmayan) bir kapı ile girilmektedir. Bu ön mekanın üzerini örten kubbeye geçişler köşelerde üçgen pandantifler aracılığı ile sağlanmıştır. Asıl türbe binasına dikdörtgen çerçeveli, üzerinde dört satırlık Arapça kitabesi bulunan bir kapıdan girilmektedir. Yaklaşık 1.50- 1.60 m kenarları olan sekizgen planlı türbenin üzerini tek kubbe örtmektedir. Kubbeye geçişler köşelerde üçgenler aracılığı ile sağlanmıştır. Sekizgenin güney kenarında pek fazla derinliği olmayan daire kesitli bir niş halinde sekizgenin doğu ve batı kenarlarında kubbe eteğine yakın bir yerde, dikdörtgen çerçeveli mazgal pencereler ile içerisi aydınlanmaktadır. Türbenin ortasında üç metre boyunda Şeyh Merzuban Hazretleri'ne ait olduğu söylenen büyükçe bir sanduka yer almaktadır. Eski resimlerinden ve de bahçesinde yerlere dökülmüş malzemelerden binanın üstünün sekiz kenarlı bir çatı ile örtülü ve yeşil sırlı tuğla kiremitle kaplı olduğu anlaşılmaktadır. Kubbenin üstü sacla kaplanmış durumdadır ve beden duvarları dıştan hazır sıva ile sıvalıdır.
 
Ziyaretine gelenlerin çokluğu ile dikkati çeken türbenin etrafı düzgün duvari arka bahçesi düzenlenmiş, bahçedeki mezarlarla çevrilmiş olup çeşmesi yapının durumu ile korunmaya değerdir. 0.30x0,40 mermer üzerine yazılmış, dört satrın okunuşu şöyledir;

"Kutbü'l-arifi Şeyh İbrahim el-Aziz el-Vetaî mi'ahfad-ı Şeyh Merzuban-ı Veli Hazretleri'nin türbe-i şerifi"

"Her millete aydınlık saçan ulu kişi, himmet ve hidayet mercii Şeyh Merzuban'ın nurlu kabri üzerine inşa edilen bu kubbe, Allah'ın yardımlarıyla 935 H (1529) tarihinde tamamlanmıştır." 





MAĞARALAR

Zara ilçemizin şehir merkezinin kuzeyinde Tolos Tepesi’ nde, Hatip Mahallesi’ nde Demirkazık Tepesi’ nin alt kısımlarında ilk insanlar tarafından kazıldığı sanılan mağaralar vardır. Tödürge Köyü civarındaki Kaya Mağaraları bilinen en eski buluntulardır. Sözü geçen tarihi buluntular M.Ö.2600 yıllarına kadar dayanmaktadır.






KÖPRÜLER

İlçede tarihi değere sahip tek köprü Tekke Köprüsü’ dür. Taştan yapılmıştır. Selçuklu eseridir. Yapılış tarihi ile ilgili bir belge yoktur. Boyu oldukça kısa eni dardır. Zemini orta kısımlarında yükselir kambur bir oluk görünümündedir.



Diğer önemli köprüler yakın tarihlerde yapılan Kızılırmak Köprüsü ve Habeş Çayı üzerindeki Habeş Köprüsü’ dür

KONAKLAR

Sami Paşa Konağı

Zara ilçemizin Yeni Cami MAhallesi Resit Paşa Cadeesi üzerinde no: 24' te yer alan ve Sami Pasa Konağı adı ile anılan konağın içine girilmediğinden plan şeması hakkında bir fikir edinilmemiştir. Sış görüntüsü mimarı elemanları ve yapı tekniği itibariyle XX. yüzyıl başlarında inşa edildiği izlenimini vermektedir. Yeni Cami Mahallesi ilçenin eski yerleşim yerlerindendir. Yapıldığı döneme ait yapıların yoğun olduğu bu mallede yer alan ahşap dikmeler arası kerpiç dolgu olup üzeri sıvalıdır. Kuzey cephesinin ortasında  profilli iki ahşap destekle dışa temaslı ahşap balkonuyarım daire kesitli üç kemerlidir. Yapının zemin kat pencereleri üst kat pencerelerinden boyutları bakımından farklılık göstermektedir. Konağın çatısının üzeri sac ile kaplıdır.

Nurların Konağı

Zara ilçesinin Kızılırmak Mahallesi Gamsızlar sokak no:12'de yer alan ve Nurlar Konağı adı ile anılan konağında içinde inceleme yapılamamıştır. Dıi görünüşü ve mimari üslubu ile XX. yüzyıl başlarında yapıldığı kanısını vermektedir. Kızılırmak Mahallesi de ilçenin eski yerleşim yerlerindendir. Yapıldığı döneme ait izleri günümüze kadar kalabilen konaklardan biri de Nurların Konağı' dır.

Halil İŞÖZEN Konağı

Zara ilçesinin Yeni Cami Mahallesi Reşit Paşa Caddesi no: 13 / 2' de bulunan Halil İŞÖZEN' e ait evin içine girilememiştir. Dış görünüşünün mimari özelliği ile XX. yüzyıl ait olduğu izlenmini vermektedir. Konağın temeli kesme taştan yapılmuş, üst yapı ise ahşap dikmeler arası kireçle doldurularak inşa edilmiştir. Reşit Paşa caddesindeki eski konaklardan biri olan yapı tek girişlidir.

Mehmet Şenol ( Cüc Mehmet ) Konağı

Zara ilçesinin Yeni Cami MAhallesi Reşit Paşa Caddesi no: 5 / B' de bulunan Mehmet ŞENOL' a ait konağın içine girilememiştir. Dış görünüşü mimari özellikleriyle XX. yüzyıl başlarında yapıldığı izlenimini vermektedir. Temeli moloz taştan, üst katları ise ahşap dikme arası kerpiç dolgu ile inşa edilmiştir. Reşit Paşa caddesindeki eski konaklardan bir olan bina Cumhuriyet döneminde sonra bir müddet okul olarak kullanılmıştır. İlk kez konut olarak yapılmış olan bina bu zamanda ev olarak kullanılmaktadır.

Seyfullah Paşa Konağı

Zara ilçesinin Yeni cami MAhallesi Reşit Paşa Caddesi No: 43' de bulunan Seyfullah Paşa Konağı' nın içine girilememiştir. Dış görünüşü be mimari özelliği ile XX. Yüzyıl başlarında yapıldığı izlenimini vermektedir. Moloz taştan inşa edilmiştir. İncelendiği sırada ilçenin Reşit Paşa caddesinde belirlenen eski özellik taşıyan sivil mimari örneklerinde biride Seyfullah Paşa Konağı' dır. Bu tip konakların ilçede çok sayıda bulunduğu ancak zamanla yıkılarak kaybolmakta olduğu çevrenin yaşlıları tarafından belirtilmektedir. Bir dönemin mimari özelliklerini günümüze kadar getiren ve o dönemden mesajlar veren konaklarımızdandır.

Hakkı ŞENOL KONAĞI

Zara ilçesinin Yeni Cami MAhallesi Reşit Paşa Caddesi no: 35' de bulunan Hakkı ŞENOL' a ait ev dış yapısı itibariyle diğer konaklar gibi XX. yüzyıl başlarına ait olduğu izlenimini vermektedir. Temeli moloz taştan yapılmış olan binanın üst katları ahşap, kireç ve kerpiç dolgudur. İki ailenin  oturacağı şekilde inşa edilen bina çift girişli ve çift kapılı olup halen iki ayrı aileyi barındırmaktadır.

Zara ilçesindeki konaklardan birinin görüntüsü :